پایان تلخ فرش دستباف ایرانی؛ صادراتی که ۹۸ درصد کاهش یافت
تاریخ انتشار: ۱۱ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۲۱۳۵۶
به گزارش خبرنگار مهر، قصه تار و پودهای فرش دستباف ایرانی داستان هزارتویی دارد که قرنها است راه خود را در بازارهای جهانی پیدا کرده و نام خود را با ایران گره زده و هر جا که نامی از کشورمان به میان میآید، فرش دستباف هم به عنوان یک یادمان در کنار آن، خودنمایی میکند. آمارها نیز مهر تأییدی بر این گزاره میزند؛ به عنوان نمونه سال ۱۳۷۳ میزان صادرات غیرنفتی کشور ۴ میلیارد و ۸۲۴ میلیون دلار بود که سهم صادرات فرش ۴۴ درصد یعنی معادل ۲ میلیارد و ۱۱۲ میلیون دلار بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
اگرچه از سال ۱۳۷۴ به این سو صادرات فرش دستباف کمتر از سالهای قبل خود شد اما هرگز به کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار نرسید و با توجه به میزان صادرات غیرنفتی ایران در آن سالها که ارقامی بین ۵ تا ۷ میلیارد دلار بود رقم قابل توجهی نیز محسوب میشد؛ از سویی دیگر با توجه به کیفیت فرش ایرانی، همواره اولین کشور صادرکننده این محصول بودیم.
اما زوال فرش ایرانی با ورود به دهه ۹۰ و تشدید تحریمهای سازمان ملل علیه ایران کلید خورد، تا جایی که ارزش صادرات فرش دستباف ایران از ۴۲۷.۳ میلیون دلار در سال ۱۳۹۱ به ۲۹۰ میلیون دلار در سال ۹۴ رسید. در ادامه نیز پس از خروج آمریکا از برجام و قرار گرفتن فرش ایرانی در اولین لیست تحریمی دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا، صادرات فرش ایرانی به کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار رسید به گونهای که صادرات این کالا در سال ۹۸ کمتر از ۷۳ میلیون دلار بود. در ادامه نیز با تحریمهای داخلی که دست به دست تحریمهای خارجی داد کار برای فرش ایرانی به جایی رسید که در سال ۱۴۰۱ تنها ۵۰.۷ میلیون دلار از این کالا صادر شد. رقمی که ۷۸ درصد کاهش نسبت به سال ۹۷ و نزدیک به ۹۸ درصد کاهش (به قیمت جاری) نسبت به سال ۷۳ را نشان میدهد.
همچنین طی نیمه نخست امسال تنها ۳۲ میلیون دلار فرش دستباف صادر شده است که پیشبینی میشود صادرات فرش دستباف امسال نسبت به پارسال با افت حدود ۲۰ درصدی مواجه شود.
جایگزینان ایران
طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ در بازار تجارت جهانی فرش دستباف به صورت میانگین بیش از ۱۵۰ کشور صادرکننده وجود دارد. طی سال ۲۰۲۲، کشورهای هند با ۳۱۰ میلیون دلار و سهم حدود ۳۰.۳ درصد از کل صادرات فرش، چین با ۹۳.۱ میلیون دلار و سهم حدود ۹.۱ درصد از کل صادرات فرش و مصر با ۸۹.۸ میلیون دلار با سهم حدود ۸.۸ درصد از کل صادرات سه کشور عمده در صادرات فرش دستباف طی سالهای مزبور بودهاند. پس از این کشورها نپال با سهم حدود ۸.۳ درصد، پاکستان با سهم حدود ۷.۷ درصد و ایران با سهم ۷.۴ درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان در رتبههای بعدی قرار میگیرند. ۷۱.۵ درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان توسط این شش کشور تأمین میشود.
این در حالی است که آمارها حاکی از این است که ایران در سال ۲۰۱۱، حدود ۲۵.۵ درصد از عرضه فرش دستباف در بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده که بیشترین متوسط سهم سالانه جهانی از بازار فرش در دوره ۲۰۱۱-۲۰۲۲ بوده است. سهم ایران از صادرات فرش دستباف در دوره ۲۰۱۱-۲۰۲۲ کاهش یافته و از ۲۵.۵ درصد به ۷.۴ درصد رسیده است. برعکس سهم رقبای ایران از جمله هند، چین، نپال و پاکستان در حال افزایش بوده است. به نحوی که کشور هند توانسته سهم خود را از ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۳۰.۳ درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش دهد. البته صادرات هند تغییر قابل توجهی نداشته و دلیل افزایش سهم هند از بازار صادرات جهانی، کاهش قابل توجه صادرات ایران بوده است.
چرا باید به فرش دستباف توجه کرد؟
اگرچه صادرات کالاهای مختلفی طی سالهای گذشته با کاهش و مشکل مواجه شده اما افت صادرات فرش دستباف با سایر کالاها فرق دارد چراکه این کالا علاوه بر اینکه نمادی از هنر اصیل ایرانی و شناسنامه کشور محسوب میشود از نظر اقتصادی نیز به شدت توسعه محور، ارزآور و اشتغال زایی پایدار به ویژه در مناطق روستایی و عشایرنشین به همراه داشت به گونهای که ۸۵ درصد فرش ایرانی صادر میشد.
نکته مهم آن است که به دلیل گران بودن فرش دستباف و کاهش قدرت خرید مردم، خریدار داخلی این محصول زیاد نیست و بر همین مبنا هم بوده که طی سالهای گذشته فرش دستباف یک محصول صادرات محور شناخته می شده است. بنابراین زمانی که صادرات این محصول با مشکل مواجه شود طبیعتاً تولید هم دیگر صرفه اقتصادی نخواهد داشت و علاوه بر از بین رفتن ظرفیتهای اشتغال زایی، بافندگان ایرانی نیز یا مجبور به تغییر شغل و یا مجبور به مهاجرت به شهرها و یا کشورهای دیگر به ویژه ترکیه و هندوستان شدهاند.
همچنین طبق آمارهای وزارت صمت بخش عمدهای از زنجیره اشتغال ۲ میلیون نفری فرش دستباف در سراسر کشور را بافندگان تشکیل میدهند که در دوران رکود بخش کوچکتری جذب این بازار میشوند و هرچه از میزان اشتغال در این حوزه و فعالیت بافندگان در این عرصه کاسته شود، میزان مهاجرت به حاشیه شهرها وآسیبهای اجتماعی، تغییر بافت و فساد افزایش مییابد و تبعات این رخداد، سبب ایجاد چالشهای جدی در حوزه امنیت کشور خواهد شد.
نکته دیگر اینکه بر اساس مطالعات انجام شده، ایجاد یک شغل در صنعت فرش نزدیک به ۶ درصد ایجاد شغل در صنعت اتومبیل هزینه ایجاد میکند ایجاد یک شغل در صنعت فرش نزدیک به ۶ درصد ایجاد شغل در صنعت اتومبیل هزینه ایجاد میکند. همچنین برای اشتغالزایی در صنعت فرش نیاز به سرمایهگذاری گسترده دولتی و یا حتی حمایتهای خاص دولت هم نیست چرا که درجایی که تولید شغل بسیار سخت و هزینهبر است بهراحتی با تولید فرش میتوان ایجاد شغل کرد. دولت اظهار میکند که تولید یک شغل حدود ۵۰۰ میلیون تومان هزینه دارد، اما این کار در بخش خصوصی به صورت رایگان انجام میشود.
بنابراین صنعت فرش ایرانی برخلاف سایر صنایع با کمترین میزان هزینه و کمترین نیاز به حمایت و سرمایه گذاری دولت و با اتکا به خود طی سالهای گذشته توانسته بود یکی از ارکان اصلی و مهم صادرات غیرنفتی و ارزآور کشور باشد؛ صنعتی که امروز به دلیل سنگ اندازی های دولتمردان به وضعیتی دچار شده که نه تنها جای خود را به کشورهایی همچون مصر، پاکستان، هندوستان، چین و… داده است بلکه بافندگان ایرانی نیز مجبور به تغییر شغل یا مهاجرت شدهاند.
عبداله بهرامی مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونیهای تولیدکنندگان فرش دستباف در این ارتباط میگوید: در طول ۱۰۰ سال گذشته یک تاجر فرش ایرانی هرگز در خارج از کشور سرمایه گذاری نکرده و همیشه از این محل ارز به کشور بازگشته است؛ بدون اینکه ناظری وجود داشته باشد این چرخه در حال فعالیت بوده است.
بهرامی تاکید میکند: دولت باید از تولید حمایت و در بخش فرآوری فرش سرمایه گذاری کند و تسهیلات دهد؛ حمایت از صنعت فرش خیلی ساده است اما همین فرایند ساده را به قدری سخت کردهاند که وقتی وارد حوزه تولید و صادرات میشوید میبینید که صادرات فرش ضد ارزش شده و به مثابه قاچاق است.
وی میگوید: وقتی یکی کارگاه قالی بافی بسته شد و قالیباف وارد شغل دیگری شد فعالسازی مجدد این کارگاه سخت است زیرا کار قالیبافی کار ساده ای نیست و پیچیدگیهای خود را دارد.
۱۰ علت عمده افت فرش ایرانی
بر اساس این گزارش، ۱۱ مورد را میتوان به عنوان عمده دلایل زوال صادرات فرش دستباف ایرانی برشمرد.
۱. از دست رفتن حجم بالای فروش در بازارهای اروپایی و آمریکایی با اعمال شدن تحریمها علیه ایران
۲. عرضه شدن فرشهای بی کیفیت و ارزان قیمت کشورهای چین و هندوستان با عنوان فرشهای دستباف ایرانی
۳. حذف مرکز ملی فرش از ساختار جدید وزارت صمت که بیانگر بی توجهی این وزارتخانه به صنعت فرش است.
۴. مشکلات شدید در انجام نقل و انتقال پول و حضور در بازارهای بین المللی در چندین سال اخیر
۵. اجرای سیاست نادرست تعهد ارزی که باعث دلزدگی بازرگانان داخلی برای صادرات طی سالهای اخیر شد؛ در تعهد ارزی تاجران فرش موظف و متعهد میشوند که ارز حاصل از فرشی که هنوز نفروختهاند را به طرقی که بانک مرکزی تعیین کرده، تحویل دهند. (البته در بودجه امسال فرش دستباف معاف از رفع تعهد ارزی شد)
۶. بی میلی بازرگانان داخلی برای صادرات فرش به دلیل مشکلات عدیده داخلی
۷. خام فروشی مواد اولیه به دلالان خارج کشور، استفاده از مواد اولیه نامرغوب و با کیفیت پایین، عدم استفاده از تکنولوژی پیشرفته در تولید مواد اولیه از جمله رنگ و نخ
۸. عدم ارزیابی بازار جهانی و کار کارشناسی و البته عدم اختصاص اعتبارات لازم برای مطالعه علمی و اصولی بازارهای جدید؛ با پیشرفت و گسترش بازارهای جهانی دیگر کار کردن به صورت سنتی امکان پذیر نیست و این یک نیاز مهم است که کارشناسانی با بررسی فرهنگ، تقاضا و سلیقه کشورهای مختلف بتوانند یک برنامه هدفمند برای تولید قالیهای ایرانی مدون کنند.
۹. تولید انبوه فرش ماشینی توسط نهادها به بهانه اشتغالزایی عدم توجه به سلایق و نیازهای مصرفکنندگان، عدم دسترسی به اطلاعات و نیازهای بازار،
۱۰. عدم اختصاص اعتبارات لازم برای بازمعرفی و تبلیغات فرش دستباف در بازارهای موجود
۱۱. بهرهگیری از محیط غیراستاندارد برای تولید فرش، کم توجهی به حقوق و مزایا و بیمه کارگران شاغل در این صنعت، عدم بهرهگیری از کارگاههای متمرکز و عدم حمایت مادی و معنوی دولت از بافندگان فرش دستباف
کد خبر 5982121 سمیه رسولیمنبع: مهر
کلیدواژه: فرش دستباف فرش دستبافت صادرات غیرنفتی بورس مهرداد بذرپاش بازار سرمایه ایران وزارت راه و شهرسازی بازار سهام وزارت نیرو پتروشیمی راه و شهرسازی گمرک ایران ایالات متحده امریکا آخرین قیمت سکه و طلا سازمان امور مالیاتی محمد رضوانی فر صادرات فرش دستباف فرش دستباف ایران دستباف ایرانی فرش دستباف سرمایه گذاری میلیون دلار شغل در صنعت فرش ایرانی سهم حدود صنعت فرش ۸ درصد طی سال ۵ درصد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۲۱۳۵۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
امکان ایفای تعهدات صادراتی، از طریق بانک سامان
همزمان با برگزاری نمایشگاه ایران اکسپو که به معرفی توانمندیهای صادراتی ایران میپردازد، بانک سامان به عنوان یک بانک پیشرو در ارائه خدمات به تجار کشور، حضوری فعال و پررنگ در این نمایشگاه دارد.
به نقل از سامان رسانه، هاله حسینزاده معاون بینالملل بانک سامان در گفتگویی، با بیان اینکه بانک سامان به منظور معرفی خدمات خود به صادرکنندگان کشور، حضوری پررنگ در نمایشگاه ایران اکسپو دارد، عنوان کرد: در حال حاضر با توجه به شرایط و محدودیتهای بین المللی، یکی از بزرگترین دغدغههای صادرکنندگان ایرانی نحوه وصول عواید صادراتی است. از اینرو بانک سامان با توجه به شبکه گسترده و قوی کارگزاری از یکسو و از سویی دیگر تیم حرفهایی و توانمند خود، توانسته نقش موثر و بسزایی در راحتی، سرعت و امنیت صادرات و وصول درآمدهای حاصله در حوزههای مختلف داشته باشد.
معاون بینالملل بانک سامان سپس ادامه داد: در همین حال باید گفت که با توجه به جایگاه بسیار خوب بانک سامان در شبکه بانکی کشور، که طی چندین سال گذشته همواره در میان سه بانک اول کشور از لحاظ حجم عملیات ارزی در حوزه واردات بوده، «بازار تقاضای» خوبی برای خرید ارز حاصل از صادرات در اختیار دارد که صادرکنندگان با اتکا بر توانمندی بانک سامان در این حوزه میتوانند با سرعت و راحتی، تعهدات صادراتی خود را از طریق بانک سامان ایفا کنند.
حسینزاده در بخش دیگری از این گفتگو اظهار کرد: با توجه به سیاست بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سایر ارگانهای متولی مبنی بر ایجاد ابزارهای تشویقی و حمایتی در توسعه صادرات کشور و همچنین ایجاد بستری امن و راحت از طریق سیستم بانکی به منظور هدایت منابع ارزی واصله به سمت واردات مورد نیاز کشور، در آینده نزدیک نقش بانکها به عنوان بازوهای اجرایی بانک مرکزی در این فرایند پررنگتر خواهد شد. از این رو، بانک سامان همانند گذشته، با تمام توان و قدرت آماده است تا در کنار فعالان اقتصادی کشور اعم از واردکنندگان و صادرکنندگان به عنوان حلقه واسط تسهیلگر حضور داشته باشد تا با شنیدن دغدغهها و نیازهایشان به ارائه راه حل و راهکارهای متناسب با آنها بپردازد.
معاون بینالملل بانک سامان با اشاره به مزیت این بانک نسبت به سایر بانکهای کشور در حوزه ارزی، عنوان کرد: همانطور که پیشتر اشاره کردم بانک سامان، طی چند سال گذشته همواره بین سه بانک نخست کشور از لحاظ حجم عملیات ارزی بوده که بی شک این مهم، نتیجه رضایت و خشنودی مشتریان از ارائه خدمات بانک سامان است و خود گویای مزیت بالای بانک سامان در شبکه بانکی کشور است.
هاله حسینزاده در پایان از تجار و فعالان حوزه واردات و صادرات کشور دعوت کرد تا در تمامی اوقات سال برای دریافت اطلاعات و آگاهی از خدمات قابل ارائه به همکاران بانک سامان در شعب ارزی و یا همکاران بانکداری شرکتی بانک سامان و یا صرافی سامان مراجعه کنند.